ULUSAL PARANIN DEĞERİ

0

BEĞENDİM

0

Tarihten anımsanacağı üzere, akça tagşişi bir çeşit devaluasyon anlamında kullanılan deyimdir. Mehmet II’nin (Fatih) 1462, 1470, 1475, 1477 tarihlerinde dört kez bu yönteme başvurduğu bilinmektedir. 1450 de 100 dirhem gümüşten 278 akça basılırken 1475’te 457 akça basılmıştır.(Inalcık-1951) Yeni akça basıldığında eskisi ile değişim zorunlu kılınmış ve cezaî müeyyideye bağlanmıştır. 1481 yılında Bayezid II ancak “tagşiş yapmama” kaydiyla tahtında oturabilmiştir. Bu tarihten 1585 e kadar akça içindeki gümüş oranı tedricen %12 azaltılarak yeni para basıldığından Ş.Pamuk’un hesaplarına gore enflasyon %31 olmuştur. 1585 yılında akça gümüş içeriğini %44 kaybettiği için akçanın alım gücü %50 düşmüştür. O devirlerde akçanın alım gücünü bugün de olduğu gibi hazinenin inhisarındaki altın karşılığı belirlemekte idi.

Bugün de döviz ve altın bu nedenle önemini korumaktadır. Burada unutulmaması gereken konu , bir ülkedeki para biriminin değerinin hassas dengelere tabii olduğu, ağır değer kaybının ise sosyal ve siyasal olaylara zemin hazırladığıdır. Fatih’in Sırbistan seferi, Yeniçeri Ocağı ile ilgili sorunlar, V-VII.YY arasındaki gümüş krizi ve Ortadoğu savaşları, Haçlı seferleri vb.örneklerinde olduğu gibi. Ticaret insanlık tarihi kadar eski bir değişim yöntemidir. Bu bağlamda para birimi bir devletin bağımsızlık alametidir. Bu nedenle tarih boyunca egemenliğin simgesi olarak bayrak ile birlikte ve onunla eş değerli tutulmuştur. AB’de ortak para birimi olan Euro’ya geçerken özellikle Almanya ve Fransa’da ciddi tartışmalar olmuştur. Brexit süreci öncesinde bile Britanya Krallığı ulusal para birimi olan sterline dokundurmamıştır. Başkenti çok manidar bir şekilde Brüksel olan AB içinde dahi Almanya ve Fransa arasında kökeni IX.yüzyıla inen “Kutsal Roma Germen” kültürünün temsilindeki rekabete dayanan mücadelede, euro’nun değerini belirleyecek faktörün hangi ülkenin ekonomisi ve altın rezervi olacağından başka, enerji piyasalarındaki etkinliğiyle de doğrudan ilgilidir.

Burada dikkat edilmesi gereken ana husus bir devletin egemenliğinin, doğrudan üretim ekonomisi kudreti ve sahip olduğu altın rezervi ve enerji sektöründeki gücü ile orantılı olduğudur. Üretmeyen ülkelerin ise komisyonculuk düzeyinde kalması planlanarak ekonomisini şekillendirilir. Kabzımallık ile egemen ülke olunduğunu tarih hiç bir zaman yazmamıştır. Lübnan ortadoğuda buna çok tipik bir örnektir.

Para biriminin bir ülkede yabancı para birimlerine karşı değerinin yitmesi o ülkeye karşı özellikle sahip olduğu taşınmazları bağlamında yabancı sermayeyi cezbeder. Hele ki aşırı göç alan ülkelerde bu durum devletin tasfiyesi anlamına gelir. Kırım savaşı sonrası Osmanlı devletinin konkordato ilan etmesi benzer bir durumdur. Bugün Rusya ve Almanya’nın enerji ortaklığı ve neticesindeki Ukrayna savaşı ile doğudan batıya enerji aktarım hattının Anadoludaki devletin komisyonculuğuna emanet edildiğini kimse zannetmesin. Kâr paylarını alan ülkeler ve kuruluşlar ki buna işgalci Rusya’da dahil, Küçük Asya’yı Batı emperyalizmi ile her bakımdan pay etmiştir. Bu konu, 2015 tarihli FRIT anlaşmasıyla garanti altına alınan göçlerle, iyice heterojen bir gen havuzu haline getirilmiş olan pragmatik Küçük Asya halkının önemli bir kısmı tarafından dikkate bile alınmamaktadır. Öte yandan, kendi münbit ve yerleşime müsait geniş topraklarında asla yabancı göçmene tahammül etmeyen Rusya ve ona tâbi olarak SSCB sonrası da ağabeylik yaptığı Türkî devletler zincirine artık Türkiye de kısmen dahil edilmek yolundadır.

Gelecekte önemli olan, artık herkes nasıl ve nerede yaşamını sürdüreceğine bakmak zorunluluğudur. Ancak bunu yaparken onurlu olmak ya da onursuzluk bir seçenektir ki temel değeri de istiklâldir.

Saygılarımla

Dr.M.C.YAĞMURDUR